نقض قرارداد در حقوق کامن لا، فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاه یاسوج

2 دانشجوی دکترای الهیات دانشگاه یاسوج

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

در نظام‌های حقوقی برای جبران خسارات ناشی از قرارداد راهکارهایی پیش‌بینی‌شده است تا در پرتو آن‌ها زیان‌دیده بتواند خسارات متحمله را مطالبه نماید. در حقوق کامن لا به منظور حمایت از زیان‌دیده، نظریه­های زیان ناشی از اعتماد و توقع یا انتظار در کنار برخی نهادهای دیگر وجود دارند که هدف عمده آن‌ها بازگرداندن زیان‌دیده به حالت قبل از قرارداد است، بدین معنا که زیان‌دیده در حالتی قرار بگیرد که اگر قرارداد به نحو صحیح و کامل اجرا می‌شد او به خواسته‌های خود می‌رسید، بدین خاطر که قرارداد منعقده توقع و اعتماد وی را برآورده ننموده است. در حقوق ایران به پیروی از فقه امامیه در قالب مواد 221، 227 و 228 قانون مدنی و ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری بر حق مطالبه خسارت ناشی از نقض تعهدات قراردادی، تأکید شده است. اگرچه در اکثر موارد مهم‌ترین مبنای جبران خسارت قاعده لا ضرر معرفی شده اما در این مقاله سعی گردیده دامنه شمول خسارت قراردادی بر مبنای قواعد دیگر نیز اثبات گردد. چرا که در مورد خسارات وارده به‌واسطه از دست دادن فرصت انعقاد قرارداد مشابه با دیگران به‌واسطه اتکا و انتظار برای اجرای قرارداد، پژوهش­های کمی صورت گرفته است. با توجه به قواعد فقهی نظیر لا ضرر، تسبیب، احترام اموال مسلمانان، قاعده غرور و قاعده اقدام می‌توان شرایط جبران خسارات وارده را به نحوی توسعه داد که زیان‌های جبران نشده به حدّاقل برسند. به نظر می‌رسد در حقوق ایران نیز به تبع اسناد بین‌المللی، حمایت از ساز و کارهایی مانند زیان‌های اعتماد و انتظار ضروری به نظر می­رسد چرا که بسیاری از خسارت‌های وارده در نتیجه نقض قرارداد، در قالب‌های سنّتی مانند اتلاف مال و تفویت منفعت گنجانده نمی‌شوند.

کلیدواژه‌ها